به طور کلی چون نان در فرهنگ ما ایرانی هل ارزش بالایی دارد، ما انواع نان سنتی و محلی داریم. این خوراکی به ظاهر ساده، قسمت عمده ای از سبد غذایی روزانه ما را تشکیل داده و بعضی از آن‌ها به دلیل مزه خوبی که دارند، به عنوان یک میان وعده نیز استفاده می شوند.
در این مقاله قصد داریم در مورد مهم‌ترین و پرمصرف ترین نان های سنتی ایرانی مختصری صحبت کنیم. اگر بخواهیم انواع نان سنتی را معرفی کنیم، می‌توانیم به نان‌هایی مانند سنگک، بربری، لواش، تافتون، انواع نان‌های شیرین و… اشاره کنیم.
در حال حاضر نان ۷۰ درصد کالری مورد نیاز روزانه ایرانیان را تامین می‌کند. نان‌هایی که در ایران و در میان اقوام مختلف آن پخته می‌شود، بسیار متنوع است و به روش‌های گوناگونی دسته‌بندی می‌شود.
بسته به آردی که نان از آن تهیه می‌شود کیفیت و میزان کالری و مواد مغذی آن ها با هم فرق می‌کند. همچنین این غذای کامل را می‌توان با غلات، سبوس، انواع سبزی و مغزیجات تهیه کرد که انواع مختلف نان را تشکیل می‌دهند. در ادامه این مطلب می‌توانید برای آشنایی بیشتر با انواع نان سنتی ایرانی با سایت “نان بامبو” همراه باشید.
دسته‌بندی انواع نان سنتی ایرانی
براساس حجم نان: نان ها بر اساس حجم نان به دو دسته‌ی حجیم مثل کماج و نازک مثل لواش تقسیم می‌شوند.
براساس نوع غله: غلاتی مانند گندم، جو، ذرت، برنج، عدس، چاودار و… در تهیه انواع نان‌های سنتی ایرانی به کار می‌روند.
براساس اجزای ترکیبی نان: نان از نظر اجزای ترکیبی به دو دسته‌ی ساده و مرکب تقسیم می‌شود. نان ساده فقط با آرد تهیه می‌شود و نان مرکب نانی است که علاوه بر آرد مواد مغذی دیگری مثل سیب زمینی، سبزی یا گوشت در ترکیب خود دارد.
براساس نحوه پخت: نان به انواع تنوری، کماجی، ساجی و دیگی تقسیم می‌شود.
در بیشتر نقاط ایران برای پخت نان، خمیر را به صورت مسطح و نازک در می‌آوردند. تنها در قسمت‌هایی از شهرهای نزدیک به دریای خزر روش متفاوتی برای پخت نان وجود دارد.
در خمیر نان‌های این مناطق معمولاً به جای آرد گندم، آرد برنج می ریزند. این نوع نان آنقدر قدیمی هستند که در گذشته هم مورد توجه بوده است و نویسندگان قرون وسطی مثل ابن حوقل در نوشته‌های خود به این نوع نان در ایران اشاره کرده‌اند.
نانی که از آرد برنج پخته می‌شود باید در سینی فلزی یا همان ساج پخته شود، یا اینکه کاسه‌ای سفالی را به صورت معکوس روی سه پایه قراره داده و بر روی آن نان برنجی را بپزند.
انواع نان سنتی
در ایران نان‌های مختلفی پخته می‌شوند که بعضی از آن‌ها نان‌های محلی و سنتی یک منطقه و بعضی نان‌هایی هستند که در کل کشور از آن‌ها استفاده می‌شود.
در بین انواع مختلف نان‌هایی محلی و سنتی که در ایران پخته می‌شوند، نان‌های زیر از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند و بیشتر از دیگر انواع نان مورد استفاده قرار می‌گیرند:
- نان سنگک
- نان بربری
- نان تافتون
- نان لواش
- نان شیرمال
- نان خرمایی
- نان روغنی
- نان سبزی
- نان جو
- نان قاق
- و…
انواع نان سنتی و بربری
یکی از نان‌های پرمصرف و قدیمی در ایرانی نان بربری است که در تمام شهرهای ایران طبخ می‌شود. اکثر ایرانی‌ها از این نان برای صبحانه استفاده می‌کنند.
شاید بتوان در بین انواع نان سنتی نان بربری را در زمره پرطرفدارترین نان‌ها قرار داد. نان بربری به صورت ساده و کنجدی طبخ می‌شود.
این نان به شکل‌های مختلف گرد، بیضی و… با انواع آرد ستاره، معمولی و حتی سبوس‌دار پخته می‌شود. ویژگی نان بربری شکل و ضخامت آن است. نان بربری در میان نان‌های سنتی جز ضخیم‌ترین نان‌ها محسوب می‌شود که ضخامت آن گاهی به ۳.۵ سانتی‌متر هم می‌رسد.
نان سنگک، نان سنتی اصیل و خوشمزه
هر ایرانی می‌داند که یکی از قدیمی‌ترین و پرطرفدارترین نان‌های ایرانی نان سنگک است. این نان قدیمی که این روزها هم طرفداران زیادی دارد، به عنوان تنها نان سبوس‌دار ایرانی هم شناخته می‌شود.
نان سنگک از نظر ظاهری هم با دیگر نان‌ها متفاوت است، این نان اندازه بزرگ‌تری نسبت به نان‌های دیگر دارد و برخلاف دیگر نان‌ها که این روزها در تنورهای صنعتی پخته می‌شوند، اغلب هنوز هم در تنورهای سنگی و روی سنگ‌های داخل پخت می‌شود.
نان پرمصرف لواش
نان لواش هم یکی دیگر از انواع محبوب و پر مصرف نان در ایران است که نمونه‌های مشابه آن در کشورهای ترکیه، ارمنستان، گرجستان و… با نام‌های لباش، لاواش، سومخوری لواشی، لواش نان و… پخته می‌شود.
ویژگی بارز نان لواش نازک بودن آن است، تا حدی که می‌توان گفت این نان نازک‌ترین نوع نان است که ضخامتی حدود ۳ میلی‌متر دارد.
ضخامت کم نان لواش باعث سبک بودن و زود هضمی آن می‌شود، به همین دلیل با اکثر غذاها قابل استفاده است. نان لواش برای هر سه وعده شام و نهار و صبحانه مصرف می شود.
انواع نان سنتی و نان تافتون
نان تافتون یکی دیگر از انواع نان سنتی خوشمزه و عالی در ایران است که مانند نان‌های قبلی از زمان‌های قدیم پخته می‌شده و تقریباً همیشه جزو نان‌های پرطرفدار بین مردم ایران بوده است.
این نان ضخامت کمی بیشتر از نان لواش و کمتر از نان بربری دارد. برخلاف نان بربری در نان تافتون از جوش شیرین استفاده نمی‌شود، به همین دلیل نسبت به بربری سالم‌تر است و برای افرادی که به مصرف نان بربری علاقه دارند، جایگزین مناسبی است.
نان جو خوشمزه و پرخاصیت
یکی دیگر از نان‌های سنتی در ایران نان جو است. در واقع نانی است که در تهیه خمیر آن به جای آرد گندم از آرد جو استفاده شده است.
در قدیم به علت کمبود گندم، بیشتر از نان جو استفاده می کردند. امروزه در موارد نادر همچون افطاری دادن در ماه مبارک رمضان یا برای بیمارانی با رژیم غذایی خاص تهیه می شود.
مصرف نان جو به عنوان یکی از سالم‌ترین نان‌ها برای تناسب وزن و اندام، کاهش قند خون، کاهش چربی خون و… به حساب می‌آید. برای خوش طعم و خوش عطر شدن این نان از آویشن استفاده می کنند.
البته نان جو امروزی به طور کامل با جو پخت نمی‌شود، سبوس جوی خالص بسیار زیاد و بیشتر از حد تحمل معده انسان است و برای هضم راحت‌تر این نان را با ترکیب جو و گندم می پزند.
نان سبزی پرطرفدار
یکی دیگر از انواع نان سنتی که چند سالی است به سفره خانواده‌های ایرانی راه پیدا کرده و در همین مدت کم طرفداران زیادی داشته، نان سبزی است.
این نان معمولا نان تافتون یا بربری همراه با سبزیجاتی مانند شوید، زیره، گردو، کنجد و… است. نان سبزی هم به صورت نان داغ و تازه و هم به صورت نان خشک پخته می‌شود و هر دو نوع آن جز خوشمزه‌ترین انواع نان است.
انواع نان سنتی و نان شیرمال
یکی دیگر از نان‌های مورد علاقه ایرانیان به خصوص در مناسبت‌های خاص مانند ماه رمضان نان شیرمال است. نان شیرمال از نظر ظاهری شباهت زیادی به نان بربری یا نان‌های فانتزی دارد، اما از نظر طعم و مزه با تمام نان‌ها متفاوت است.
این نان با ترکیب شیر و شکر پخته می‌شود به همین دلیل طعمی شیرین دارد و انتخابی مناسب برای سنتی یا عصرانه است. طبیعتا به دلیل وجود شیر و شکر نان شیرمال کالری بالایی هم دارد و برای افرادی که در حال انجام رژیم لاغری هستند، چندان مناسب نیست.