تقریباً یک چیزی از غیر ممکن هم آن‌طرف‌تر است که ایرانی باشید و در ایران زندگی کنید و یک بار هم نان لواش نخورده باشید. از این رو این نان نیاز به معرفی ندارد. اما به احتمال زیاد چیزهای جالبی درباره این نان هست که آن را نمی‌دانید؛ پس برای دانستن این نکات جالب برویم سراغ مقاله نان لواش چیست؟ و کمی بیشتر با این نان آشنا شویم.
حتماً شما هم مثل من همیشه فکر می‌کردید که لواش یک نان اصیل ایرانی است و فقط در ایران پخته می‌شود؛ اما این‌طور نیست. لواش یک واژه ارمنی است و خاستگاه این نان نیز متعلق به ارمنستان است. این کشور نیز نان لواش را به عنوان میراث فرهنگی و معنوی کشورش در یونسکو ثبت کرد، ولی ایران نیز درخواست میراث مشترک داد.
اگر می‌خواهید با این نان قدیمی و پرطرفدار بیشتر آشنا شده و ببینید نان لواش چیست؟ و یا تفاوت آن با نان تافتون چیست؟ در ادامه با سایت “نان بامبو” همراه باشید.
نان لواش چیست؟
نان لواش از آن نان‌های سنتی کهن ایرانیان است و با نام‌های لَواش، لِواش و لَباش شناخته می‌شود. این نان در واقع نوعی نان نرم، تخت، نازک و ترد به ضخامت حدود سه میلیمتر است.
شکل ظاهری آن بیضی یا مستطیل شکل بوده و ابعاد آن ۳۵ الی ۷۰ سانتی متر مربع به وزن تقریبی ۲۰۰ گرم است. معمولاً نان لواش را در دو اندازه بزرگ و کوچک تهیه می‌کنند و ابعاد مذکور در بالا مربوط به نان بزرگ است.
همان‌طور که می‌دانید لواش نانی است بسیار نازک که می‌توان برای مدت طولانی آن را نگهداری کرد و در موقع لزوم با کمی مرطوب کردن آن را مانند نان تازه به مصرف رساند.
این نان از مخلوط آرد، آب، نمک و خمیر فطیر یا خمیر «کم ور آمده» پخته می‌شود. گاهی اوقات روی این نان کنجد یا خشخاش هم می‌پاشند. همچنین به این نان را نان تنوری هم می‌گویند. نانی را که از همان خمیر ساخته شده ولی بسیار نازک باشد، نان خانگی می‌نامند که پس از پخت بسیار نازک است.
در سراسر دنیا انواع مختلف نان لواش تهیه و پخت می‌شود. اما نان لواش اصلی، بسیار نازک است. این نان تا زمانی که نرم است، شبیه به تورتیلا است و معمولاً بیشتر افراد نان لواش تازه و نرم را دوست دارند.
یکی از ویژگی‌های مهم و مشخص نان لواش فرورفتگی‌های روی آن است. این فرورفتگی‌ها را در اصطلاح نانوایی جوش و پز می‌نامند. هر چه تعداد جوش و پز نان بیشتر و از نظر اندازه و ابعاد منظم و یکنواخت‌تر باشد، نان لواش بهتر است. زیرا تردی، پوکی و باز شدن و به صورت گلوله در نیامدن نان در دهان، بستگی به تعداد و اندازه آنها دارد.
اما این نان با قرار گرفتن در جریان هوا سریع خشک و سفت می‌شود. نان لواش خشک نیز در برخی از مراسم‌های مذهبی مانند مراسم شکرگزاری مسیحیان ارتودوکس استفاده می‌شود. مزیت نان خشک لواش در این است که برای مدت طولانی می‌توان نگهداری کرد.
نان لواش نانی است که به دلیل تازگی، نرمی، لطافت، طعم مطبوع و ارزش غذایی برای هر سه وعده غذایی مناسب است. این نان بسیار مغذی است و به علت فرایند پیشرفته تولید و تخمیر کامل، قابلیت هضم راحتی دارد و در معده ایجاد ترشی نمی‌کند.
این نان را در ایران لواش و در جمهوری ارمنستان لاواش می‌نامند. در گرجستان آن را «سومخوری لواشی» یعنی لواش ارمنی می‌خوانند.
تاریخچه نان لواش
بعد از اینکه درباره نان لواش چیست؟ صحبت کردیم، به تاریخچه نان لواش می‌رسیم. درباره ریشه و اصلیت آن، دانشنامهٔ خوراک کلیمی می‌نویسد که اصل آن از خاورمیانه از ایران بوده است. برخی اصل آن را سومری دانسته‌اند.
این نان به دلیل اینکه دارای تهیه و دستور پخت ساده‌ای است، از زمان‌های بسیار قدیم در منطقه مدیترانه شرقی، ایران و دیگر مناطق زرد پوست نشین به شکل گسترده مصرف می‌شد. اما بر اساس دانشنامهٔ خوراک کلیمی، ریشه این نان از خاورمیانه و ایران بوده است.
فرهنگ جهانگیری در یکی از معانی لاوَک می‌نویسد: نانی بُوَد تُنُک که آن را لواش نیز گویند. قدمت این نان از حضور آن در شعر برخی شاعران مانند مولانا و نزاری پیداست.
در یازدهمین اجلاس کمیته بین‌الدول میراث ناملموس یونسکو «فرهنگ پخت نان لواش» به عنوان دومین پرونده چند ملیتی ایران و یازدهمین اثر میراث ناملموس جهانی ایران در یونسکو به ثبت رسید.
فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف نان‌های متفاوتی را تولید می‌کنند. نان لواش یکی از نان‌های قدیمی خاورمیانه است که امروزه در کشورهایی نظیر ایران، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تفاوت نان تافتون و نان لواش
نان تافتون و نان لواش بسیار شبیه به هم هستند و تنها بر اساس نوع آرد مورد استفاده و ضخامت نسبی متمایز می‌شوند. تافتون، احتمالاً محبوب‌ترین نان در ایران باشد که از مخلوط آرد سفید و گندم کامل تهیه و لواش از آرد سفید پخته می‌شود.
برای پخت این نوع نان‌ها بعد از مخلوط شدن آرد و آب و نمک و مایه خمیر ورز داده می‌شوند. ورز دادن خمیر این نان‌ها توسط خمیرساز و وردستش انجام می‌شود. بعد از آماده شدن خمیر، کسی که به چانه‌گیر معروف است نان را روی تخته چوبی به اسم خونا چانه می‌گیرد.
در ادامه شخصی به نام شعتر قعطات رول شده را روی بالشتک که معمولاً با نی و پنبه تهیه شده قرار می‌دهد و به دیواره تنور می‌چسباند. در نهایت بعد از حدود یک دقیقه نان توسط دستیار یا نانواسون به وسیله یک سیخ یا چنگال دو شاخه به نام ناچین، سیخ، دوشاخا از دیواره تنور نان برداشته می‌شود.