میتوان گفت ایران از نظر انواع نان محلی بسیار غنی است، بهطوریکه تقریباً در تمام استانهای ایران یک یا چند نان محلی وجود دارد که بر اساس سلیقه مردم همان استان تهیه میشود. این نانها نیز با خمیر آرد و آب و افزودنیهای مختلف مانند سبزیهای محلی خاص، روغن، کره، لبنیات محلی، خرما و… پخته میشوند.
نانهای محلی نسبت به نانهای سنتی، ارزش غذایی بالاتری دارند و بیشتر آنها به عنوان یک وعده غذایی کامل قابل استفاده هستند. در ادامه این مطلب میتوانید برای آشنایی بیشتر با انواع نان محلی ایرانی با سایت “نان بامبو” همراه باشید.
انواع نان محلی
در قدیمالایام انواع نان محلی در تنورهای خانگی و سنتی پخته میشد و بوی خوش نان تازه در خانه و محله میپیچید. نان خانگی به نانی گفته میشود که با استفاده از آرد گندم و در تنور خانگی تهیه میشود.
این نان در اندازه بزرگ و نازک تهیه میشود، بهطوریکه قطر بعضی از آنها به بیش از پنجاه سانتی متر و ضخامت آن در حدود نیم تا یک سانتی متر است.
در قدیم تنورهایی که در منازل استفاده میشد، از نوع تنورهای گلی بودند که در روزگاران گذشته توسط استادان سفالگری ساخته میشدند.
این تنورها به دو صورت مورد استفاده قرار میگرفتند. یا ابتدا آنها را در کوره میپختند و سپس در اتاقی به نام مُدبخ (mod bakh) {مطبخ} یا در گوشهای مناسب از حیاط خانه آن را کار میگذاشتند.
یا اینکه به صورت خام آنها را کار گذاشته و سپس دهانه آن را محکم میبستند و با کمک نفت یا روغنهای سوخته (روغن سیاه) داخل آن آتش روشن میکردند که یک شبانه روز یا بیشتر این آتش داخل تنور شعلهور بود و به اصطلاح تنور را میسوختند تا پخته شود.
حرارت مورد نیاز پخت نان، در گذشته معمولاً با هیزم مهیا میشد که بعدها با استفاده از نفت این منبع سوخت تأمین میشد. به این نوع تنور در راور تنور داش (dash) یا تنور داشی (dashi) میگویند.
نانوا باید در حالت ایستاده و به کمک بالشتک نانوایی {رفیده (refide)} خمیر را به دیواره تنور بچسباند و پس از پخته شدن آن را از تنور بیرون آورد.
امروزه اغلب از تنورهای گازی که بدنهای فلزی دارند و قابل جابهجا شدن نیز هستند، استفاده میشود و حرارت مورد نیاز آنها نیز یا از طریق گاز شهری و یا با کپسول گاز مایع فراهم میشود. در ادامه با انواع نان محلی که در تنورهای سفالی یا گلی تهیه میشوند، به طور مختصر آشنا میشویم.
انواع نان محلی و نان کماج
کماج یک نان بسیار خوش طعم تبریزی بوده که در شهر یزد نیز پخته میشود و برای صرف صبحانه بسیار پرطرفدار است. در پخت این نان از آرد، تخم مرغ، خامه صبحانه، شیر ولرم، روغن مایع، شکر، خمیر مایه فوری، آب ولرم، بهبود دهنده و نمک استفاده میشود.
این نان از مواد اولیه بسیار خوش طعمی تهیه میشود و برای رویه نان هم از ترکیب عسل، زرده تخم مرغ و کنجد استفاده میشود که در نتیجه نهایی و طعم نان تأثیر بسیار مطلوبی میگذارد. این نان در زمانهای قدیم در کماجدان نگهداری میشد، به همین دلیل نام این نان را کماج گذاشتهاند.
نان شیرمال شیرین
اگر به دنبال یک نان شیرین و خوشمزه دو نفره هستید، پیشنهاد میکنیم که نان شیر مال را امتحان کنید. نان شیرمال از نظر ظاهری شباهت زیادی به نان بربری یا نانهای فانتزی دارد، اما از نظر طعم و مزه با تمام نانها متفاوت است.
نان شیرمال بسیار پرطرفدار بوده و بافت و طعم بسیار خوبی دارد، در واقع طعم این نان کمی شیرین است و با چای بسیار خوش طعم میشود.
در تهیه این نان از موادی مانند آرد، شیر، شکر، خمیر مایه، روغن مایع، تخم مرغ و نمک استفاده میشود. البته از ترکیب زرده تخم مرغ، شیر یا روغن، زعفران دم کرده و کنجد هم برای رومال نان استفاده میشود.
انواع نان محلی و نان اهری
همانطور که از نام این نان سنتی معلوم است، این نان مخصوص استان آذربایجان شرقی و شهرستان اهر است و شما به راحتی میتوانید این نان را در منزل تهیه کرده و برای صبحانه یا میان وعده میل کنید.
در تهیه این نان از وانیل، پودر قند، ماست، سرکه سفید، بیکینگ پودر، روغن مایع، پودر زنجبیل، پودر هل و آرد سفید استفاده میشود. این نان هم مانند سایر نانهای حجیم رومال دارد که شامل زرده تخم مرغ، عسل یا شیره انگور، نمک و کنجد است.
نان زنجبیلی یک نان محلی فوری
از بین انواع نان محلی یکی از نانهای خوشمزه نان زنجبیلی است. این نان را میتوان جزو نانهای محلی فوری به شمار آورد و از طعم و بوی بینظیر زنجبیل لذت برد.
مواد اولیه آن شامل آرد قوی نان مانند آرد بربری یا آرد گنبد قوی، تخم مرغ، روغن مایع، کره، شکر، نمک، ماست همدمای محیط، شیر ولرم، آب ولرم، بهبود دهنده، خمیر مایه و پودر زنجبیل است. برای رومال نان زنجبیلی هم از مخلوط تخم مرغ، نمک و کنجد استفاده میکنند.
نان کنجدی خوشمزه
از بین انواع نان محلی نان کنجدی یک نان متفاوت است. این نان از آن دسته نانهایی است که برای پخت آن نیازی به فر نیست و در روغن سرخ میشود.
برای تهیه خمیر این نان آرد، خمیر مایه، نمک، شکر و شیر ولرم را با هم مخلوط میکنند. برای رومال نان هم از ترکیب شیر و کنجد استفاده شده و در روغن سرخ میشود. داخل این نان خوشمزه خالی است و میتوانید با هر چیزی که دوست دارید آن را پر کرده و میل نمایید.
انواع نان محلی و نان فطیر
نان فطیر نوعی نان محلی بسیار خوشمزه است که در پخت آن از آرد، شیر، آب ولرم، روغن مایع، تخم مرغ، خمیر مایه فوری و نمک استفاده میشود.
در پخت نان فطیر علاوه بر این مواد، از مواد دیگری هم استفاده میشود که در میان نان قرار میگیرد. این مواد شامل پیاز، پودر زیره سبز، پودر گشنیز، زردچوبه، زعفران دم کرده و روغن مایع است.
نان مغزدار ایشلی کوکه
نان کوکه یکی دیگر از انواع نانهای محلی و مخصوص استان آذربایجان است. به طور کلی در ایران به دلیل تنوع اقلیمی زیادی که وجود دارد، انواع نان محلی طبخ میشود و یکی از این نانهای خوشمزه هم نان ایشلی کوکه است.
در تهیه این نان محلی فوری از زنجبیل، روغن حیوانی مخصوص، زعفران و انواع مختلف مغزیجات استفاده میشود. نان کوکه به دلیل داشتن مغزهای مختلف معروف است و معمولاً جز خوراکیهایی است که همراه با چای مصرف میشود.
نان قاق در قزوین
شهر قزوین چند نوع نان معروف دارد که باز هم از بین همه این معروفها، نان لواش و «قاق» آن معروفتر است. هر چند که این نان مخصوص استان قزوین است، اما در تمام ایران پخته و استفاده میشود.
نان قاق از نظر بافت شبیه به نان فطیر اما شیرینتر از آن است. البته برخلاف نان فطیر نان قاق تازه نرم و بافتی ملایم دارد. نان لواش قزوین، نان تردی است که ضخامت آن حداکثر به سه میلیمتر میرسد.
کلانه نان محلی استان کردستان
یکی دیگر از انواع نان محلی در ایران که طعمی لذیذ و متفاوت دارد، نان کلانه است. این نان در کردستان به صورت خانگی طبخ میشود و یکی از خوراکیهای مهم در مهمانیهای این استان است.
خمیر نان کلانه از آرد گندم و نوعی گیاه کوهی به نام پیچک و کینوال درست میشود. از نظر ارزش غذایی کلانه یک غذای کامل محسوب میشود، اما معمولاً در میان وعدهها یا پیش غذا سرو میشود و دارای ویتامین و مواد مغذی فراوان است.
نان محلی بیشمه بیشمه
نان بیشمه بیشمه، نان محلی مشهور منطقه ترکمن صحرا بوده که از ماست شیرین، تخم مرغ و شکر درست میشود. بعد از تهیه خمیر این نان آن را در قطعات کوچک و در روغن سرخ میکنند، بنابراین از نظر طعم و بافت شباهت زیادی به بامیه دارد.
البته نان بیشمه تنها نان محلی استان گلستان نبوده و نان بوروک هم در این استان طرفداران زیادی دارد. این نان شبیه پیراشکی است و معمولاً مخلوطی از گوشت یا سیبزمینی و سبزیجات به عنوان مغز در داخل آن وجود دارد.
.
نان توموشی، نان خوشمزه جنوبی
نان توموشی یکی از نانهای محلی خوشمزه مخصوص جنوب کشور است که خرید و خوردن آن را به تمام کسانی که به جنوب سفر میکنند توصیه میکنیم. به طور کلی، نان توموشی در منطقه خلیج فارس مرسوم است.
این نان خوشمزه که مخصوص جزیره قشم و هرمز است، با آرد گندم پخته میشود. همچنین برای تهیه نان توموشی از مهیاوه یا سوراغ که از مواد خوراکی محلی جنوب کشور هستند، تخممرغ، آب و نمک هم استفاده میشود.
این نان اصیل به دلیل داشتن سوراغ و مهیاوه کمی مزه ماهی دارد که این مسئله تأثیری در خوشمزگی این نان نداشته و بلکه خوشمزگی آن را چند برابر میکند.
انواع نان محلی و نان کوکه
نان کوکه یکی از نانهای معروف استان آذربایجان است که در آن از موادی مانند زنجبیل، روغن حیوانی یا کره، زعفران دم کرده و مغزها استفاده شده است. نان کوکه به دلیل داشتن مغزهای مختلف معروف است و معمولاً جز خوراکیهایی است که همراه با چای مصرف میشود.
در میان افراد ترک زبان چورَک به معنای نان است، اما کوکه به نانی گفته میشود که دارای مغز است. این نان برای برای وعدههای صبحانه و عصرانه به همراه چایی میتواند بسیار وعدهای بسیار خوشمزه و دلانگیز باشد.