تاریخچه نان احتمالاً یکی از قدیمی‌ترین تاریخچه‌هایی است که شما خواهید خواند. در واقع نان یکی از قدیمی‌ترین غذاهایی است که بشر آن را درست کرده و تاریخچه آن به اواخر عصر حجر یا عصر نوسنگی بر می‌گردد. اگر علاقمندید با نان و محتویاتش بیشتر آشنا شوید، می‌توانید مقاله نان چیست؟ را مطالعه کنید.
در زمان عصر نوسنگی بود که برای اولین بار، دانه غلات را با آب مخلوط کرده و سپس خمیر به دست آمده را می‌پختند. شواهد باستان‌شناسان نشان می‌دهد که در این عصر نان را بر روی سنگ‌های داغ در زیر آفتاب درست می‌کردند.
تاریخچه نان در جهان
شاید باور کردنی نباشد اما نان بیش از ۱۰ هزار سال است که بخشی از زندگی روزمره تمام مردم جهان شده. تاریخچه نان داستانی است که به زمانی بسیار دور برمی‌گردد.
بر اساس کشفیات باستان‌شناسان، نان از ۱۲ هزار سال قبل در نواحی مختلف دنیا غذای اصلی روزانه مردم بوده و در دوره نوسنگی هم احتمالاً نان را از دانه‌های ساییده شده از غلات وحشی مخلوط با آب تهیه می‌کردند و آن را روی سنگ‌های داغ در زیر خاکستر می‌پختند.
نان یک غذای جهانی است و می‌توان گفت کمتر کشوری در جهان وجود دارد که در سنت و فرهنگ آشپزی‌اش، نوعی نان وجود نداشته باشد. از سفره‌های بین‌النهرین تا سفره‌های تمام جهان، نان نماد فرهنگ، تاریخ و مردم‌شناسی، گرسنگی و ثروت و جنگ و صلح بوده و هست.
این غذای به ظاهر ساده نه تنها تاریخچه‌ای را به همراه دارد که با تمدن‌ها همراه است، بلکه یک غذای اصلی و ضروری برای بقای مردم هم در سالیان سال بوده.
معانی زیادی هم از نان مقدس، نان سکولار، نان جنگی، نان معمولی تا نان روزانه به آن نسبت داده می‌شود و به طور کلی نان به عنوان استعاره‌ای بزرگ از تاریخ بشریت است. پس بیایید اسرار پشت صحنه نان را با هم مرور کنیم.
محققان معتقدند که تولید نان با کشت محصولات و کشاورزی گره خورده است. درست است که شروع کشاورزی به حدود ۱۲ هزار سال قبل برمی‌گردد؛ اما تاریخ نان و نان سازی حداقل به ۱۰ هزار سال قبل آن زمانی که انسان به فکر کاشت گندم و جو در مزارعش افتاد برمی‌گردد.
اما در بررسی‌های جدیدی که توسط باستان شناسان در یک شهر قدیمی شکارچی محور به نام Ohalo II صورت گرفت، مشخص شد که تاریخ نان خیلی قبل از به وجود آمدن عصر کشاورزی بوده است.
محققان در اکتشافات این منطقه بقایایی از نشاسته جو و دایره‌ای از خاکستر را پیدا کردند که مربوط به ۲۲ هزار سال قبل بود. این شواهد قابل توجه نشان می‌دهد تولید نان احتمالاً به پیش از این که انسان به کشاورزی روی آورد، برمی‌گردد.
در دوران یونان باستان، تهیه نان یکی از مهم‌ترین قسمت‌های آشپزی محسوب می‌شد و چون در مراسم مذهبی هم از آن استفاده می‌شد، نان اهمیت معنوی نیز برخوردار بود.
اولین کوره بسته برای پخت غذاها از جمله نان را هم به احتمال زیاد یونانی‌ها ساختند. در تاریخ اروپا، حداقل از قرن ۱۰۰۰ قبل میلاد مسیح، نان به عنوان غذای اصلی به چشم می‌خورد.
این نان‌ها برخلاف نان‌های امروزی شکل ابتدایی از نان بدون مخمّر بود که به صورت ورقه‌ای بوده و از ترکیب آرد و آب تهیه می‌شد. به مرور زمان نان‌هایی تهیه شد که در تهیه آنها از مخمّر استفاده می‌کردند.
برای مثال در حدود ۹۰۰۰ سال پیش کشاورزان سومری در درّه‌های حاصلخیز مسوپوتامیا برای تهیه نان گندم از مخمّرهایی استفاده می‌کردند که به طور طبیعی از ترکیب غلات خرد شده خام با آب تهیه می‌شدند.
خمیرهایی که آنها درست می‌کردند کمی ترش بود و قرص‌های سنگینی از نان با بافت زبر و خشن از آنها پخته می‌شد. تهیه چنین نان‌هایی که با کمک خمیرترش یا خمیرمایه صورت می‌پذیرد هنوز هم در آسیای میانه وجود دارد و یکی از نمونه‌های آن سنگک ایرانی است.
در اوایل قرن بیستم میلادی نان‌ها به صورت ورقه ورقه شده آماده و روانه بازار شد. اما از جایی که مردم تصور می‌کردند این نان‌ها زود بیات می‌شود، استقبالی از آنها صورت نگرفت. اما کمی بعدتر که نان‌های برش زده و بسته‌بندی شدند، این نان‌ها هم مورد استقبال قرار گرفت.
همچنین در قدیم سال‌ها نان‌های سفید مخصوص مردم ثروتمند و نان‌های تیره برای مردم فقیر بود. چرا که تصور می‌کردند نان سفید، نانی مرغوب است و چون گران‌تر بود، تنها ثروتمندان توانایی خرید آن را داشتند.
اما از قرن بیستم، این تصور عوض شد. چون از نظر علمی مشخص شد که نان‌های تیره حاوی مواد مغذی هستند و ارزش غذایی بیشتری دارند؛ در عین حال، نان‌های سفید به دلیل کمبود مواد مغذی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نان در ترکیب غذایی مردم دنیا و به خصوص مردم ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و در حال حاضر پرمصرف‌ترین محصول غذایی است که از انواع آرد غلات تهیه می‌شود.
تاریخچه نان در ایران
در آیین کهن ما ایرانیان، گندم نماد روزی و فراوانی و نشانه خیر و برکت، زایش و سرسبزی است. ایرانیان باستان دستاوردهای بزرگی در صنعت نانوایی داشتند.
در حالی که یونانی‌ها و رومی‌ها در حال آزمایش و آزمون و خطا بودند، گفته می‌شود ایرانیان جزو اولین افرادی بودند که آسیاب‌های بادی را در حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد اختراع کردند.
آسیاب‌های بادی آن زمان هنوز در روستای کوچکی در نزدیکی مرز ایران و افغانستان وجود دارند. آن آسیاب‌های خاص حدود ۱۰۰۰ سال کار کرده‌اند.
بنا به گفته محققان در ایران حداقل از ۶ تا ۷ هزار سال قبل، گندم را می‌شناختند و به کشت آن روی آورده بودند. ” شواهد باستان شناسی، وجود گندم‌های ۶ تا ۷ هزارساله را در دامغان و تخت جمشید نشان می‌دهد. “امروزه وقتی سخن از ۶ هزار سال تاریخ نان به میان می‌آید، در واقع منظور مصرف غلات به صورت اعم است.“
در ایران نیز مانند سایر نقاط جهان از آنجایی که نان غذای اصلی افراد بود، ابتدا در خانه‌ها و به روش‌های مختلف تهیه می‌شد. اما با ازدیاد جمعیت و گسترش یکجا نشینی و پس از آنکه مصرف نان به شدت زیاد شد و مشاغل مختلف در جامعه شکل گرفت، نان نیز در مغازه‌های نانوایی توسط نانوا یا شاطر تهیه شد.
با پیشرفت تکنولوژی و ورود ماشین‌آلات صنعتی و همچنین تولید نان‌های صنعتی، تاریخچه نان در ایران متحول شد. با ورود نان‌های صنعتی به بازار، ذائقه افراد جامعه نیز تغییر کرد. با گسترش و رونق خرید نان، خرید و اجاره مغازه نانوایی هم در جامعه شکل گرفت.
در ایران هم در هر منطقه از کشور یک یا چند نوع نان محلی پخت و ارائه و مصرف می‌گردید که بیشتر نان‌ها مسطح و نیمه حجیم بودند، در بیشتر مغازه‌های نانوایی نان‌های مسطح تولید می‌شد و پخت نان‌های حجیم و نیمه حجیم در ایام خاص و به مناسبت‌های مختلف، اعیاد ملی و مذهبی، تهیه و مصرف می‌گردید.